ขั้นตอนเบื้องต้นในการดูหินธิเบตดี.ซี.ไอ.
ก่อนอื่นต้องเตรียมไฟฉายขนาดเล็ก และแว่นขยายขนาด 10 ถึง 20 เท่า
- สีของเนื้อหิน
โดยทั่วไปสีของหินดี.ซี.ไอ. มี 5 สีคือ ขาวครีม, ดำ, น้ำตาล, แดง, เขียวอ่อน โดยสีขาวครีมเป็นสีที่มีความต้องการมาก
ในตลาด ซึ่งผู้รู้บางท่านชี้ว่าให้ดูเข้าไปในรูที่เจาะไว้ว่ามีสีขาวครีมหรือไม่ ถ้ามีก็ชี้ได้ว่าเป็นดี.ซี.ไอ.แท้
- สีของลายบนเนื้อหิน
สีของดี.ซี.ไอ.ทั้งลายและเนื้อหินส่วนมากจะเป็น ดำ-ขาว, น้ำตาลเข้ม-ขาวครีม, น้ำตาล-ขาวครีม, น้ำตาลอ่อน-ขาว โดยที่ความคมชัดของเนื้อหิน และลายบนเนื้อหินควรจะตัดกันอย่างชัดเจน ซึ่งสีที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือสีน้ำตาลเข้ม-ขาวครีม
- ความมันเงาของหิน
เนื่องจากความเก่าของหิน และอายุการใช้งาน ในความเงาบนเนื้อหินย่อมมีคราบบ้าง ความเงาของหินจะมากหรือน้อยดูได้จากแสงสะท้อนจากแสงไฟ และลักษณะความเงาก็มีหลายแบบ เช่น แบบแก้ว, แบบมัน, แบบมันด้าน ในบางทีถ้าเป็นหินที่ใช้งานมามาก มักจะมีคราบเปื้อนอยู่บนเนื้อหินซึ่งทำให้แสงสะท้อนจากไฟไม่มากนัก ตรงนี้สังเกตได้ด้วยตาเปล่า
- ความใสของหิน
ความใสของหินดูได้จากความสามารถในการผ่านของแสง แต่วิธีนี้ไม่สามารถเป็นเครื่องมือสำคัญในการดูหินดี.ซี.ไอ.อย่างแท้จริงได้
- ความสมบูรณ์ของหิน
หินดี.ซี.ไอ. ส่วนมากผ่านการใช้งานมาแล้ว ความสมบูรณ์ของหินจึงดูโดยตรงได้จากเนื้อหินว่ามีรอยอะไรบ้าง และตรงปลายหินอาจจะมีรอยกระแทกอยู่บ้าง ซึ่งร่องรอยเพียงเล็กน้อยไม่ทำให้หินดี.ซี.ไอ.ลดค่าได้ บางทีเนื้อหินบางส่วนอาจถูกขูดเพื่อนำไปใช้ทำยาก็สามารถยอมรับได้เช่นกัน แต่ถ้าหินโดนหักเป็น 2 ท่อนแล้วความขลังก็จะลดลง และไม่แนะนำให้สวมใส่
- ร่องรอยจากสภาพอากาศ
ร่องรอยจากสภาพอากาศบนเนื้อหินเป็นร่องรอยของอายุหิน ถ้ามองจากแว่นขยายก็จะพบรอยกระจายทั่งไปโดยมีความลึกไม่ค่อยสม่ำเสมอกันซักเท่าไร ร่องรอยตรงนี้จะเห็นได้ชัดบนสีดำ หรือสีน้ำตาลซึ่งเป็นสีลายของหินดี.ซี.ไอ.
- จุดแดงบนหิน
จุดแดงบนหินจะปรากฏจากภายในเนื้อหินขึ้นมาบนหิน และหินดี.ซี.ไอ. บางประเภทก็ไม่มีจุดแดง บางประเภทมีจุดแดงก็ไม่ใช่จะเป็นหินประเภทดีเช่นกัน เพียงแต่จุดแดงเป็นสิ่งที่ค่อนข้างใช้บ่อยในการจำแนกหินดี.ซี.ไอ. เก่าหรือใหม่ บางทีก็เป็นจุดดำบนหินดี.ซี.ไอ. ในบางเม็ดเมื่อใส่ไปเรื่อยๆ สีของจุดแดงอาจจะอ่อนลง หรือเข้มขึ้นได้ และจากที่ได้ศึกษามาจากผู้รู้เรื่องหินดี.ซี.ไอ. จึงได้ข้อสรุปว่าจุดแดงที่เกิดขึ้นไม่ใช่เกิดจากเหงื่อเปื้อน แต่เกิดจากปฏิกิริยาของแม่เหล็กในเนื้อหินกับร่างกายผู้สวมใส่
(ข้อมูลเบื้องต้นได้อ้างอิงจากหนังสือ The Gzi Beads of Tibet by Lin, Tang-Kwang, 2001)
ความเห็นเพิ่มเติม: การดูหินดี.ซี.ไอ.ที่ได้แปลมานี้ เป็นเพียงขั้นตอนโดยทั่วไป สิ่งสำคัญคือการได้เห็นดี.ซี.ไอ. เก่าบ่อยๆ จึงสามารถแยกแยะได้ละเอียดมากขึ้น ดังนั้นขอให้ผู้อ่านได้ศึกษาอย่างละเอียดก่อนใช้หลักเกณฑ์เบื้องต้นในการหาหินดี.ซี.ไอ.
รูปด้านล่างเป็นตัวอย่างของหินดี.ซี.ไอ. เก่าที่มีสภาพความสมบูรณ์ดี ลายสีน้ำตาลเข้มตัดกับเนื้อหินสีขาวครีม มีร่องรอยจากสภาพอากาศและจุดแดงกระจายอยู่โดยรอบ
